Vroeger, voor ik iets over Stoïcijnen had gelezen, dacht ik dat mensen die stoïcijns waren, gespeend waren van gevoel. Koele kikkers.
Nuchtere mensen kwamen daar een beetje in de buurt, dacht ik.

Gaandeweg ben ik gaan herkennen dat ‘nuchter’ vaak juist het ontkennen van de realiteit is en vasthouden aan strakke overtuigingen, waardoor het ontkennen maakt dat je je niet zo hoeft op te winden.  Dat maakt nuchter zo onderkoeld, zo ogenschijnlijk beheerst. Maar vaak zijn ze allesbehalve koel, ze ontkennen gewoon een deel van de werkelijkheid. Ze geloven in een kleiner wereldje dan de meeste mensen. Maar doen dat zo overtuigend, dat ze heel zeker en stabiel overkomen.

Maar goed, ik wilde het hebben over stoïcijnen…….

Niet in het minst omdat de filosofie van de Stoicijnen in de huidige wereld het verschil kan maken voor veel mensen.

Met de huidige wereld bedoel ik ook de polariteit tussen enerzijds de wakkere mensen die zien wat er gebeurt in de wereld (de machten, de ‘Deep State’, de show, de paniek, de stuiptrekkingen, de censuur, de afleidingen, het bedrog) en de niet wakkere mensen die denken dat de waarheid dat is wat de media vertellen en laten zien. Ik zeg dat zonder oordeel over goed of fout!  

In beide gevallen gebeuren er enorme dingen in de wereld. Er gebeuren heftige dingen.

Los van hoe wakker je bent, er is een oorlog in de Oekraïne waar vooral de mensen in de Oekraïne (en het westen) de dupe van zijn, er waren aardbevingen waarbij tienduizenden mensen omkwamen alleen al in Turkije en Syrië. En natuurlijk de energieproblemen en straks de voedselproblemen.

Hoe gaan we om met al die dreigingen, al die gebeurtenissen, al die angst die over ons wordt uitgestrooid, al die onzekerheden, al die polarisatie, al die onrust, al die onvrede, en al die tegenstrijdige zaken en gebeurtenissen?

Dat is waar het Stoïcisme een hulpmiddel kan zijn.

Om te beginnen moet ik ontzenuwen dat Stoïcijnen gevoelloos en koel waren. Dat waren/zijn ze helemaal niet, ze hadden/hebben passie en het hart op de goede plaats. Ze zijn intens gelukkig. Ze benaderen dingen alleen anders dan de doorsnee mens.

Sommige dingen liggen in onze macht, andere niet. Bezie dat. Als iets niet binnen onze macht ligt, dan hebben wij er niets mee te maken……..          Epictetus.

Ze vragen zich bijvoorbeeld bij een gebeurtenis af of ze er iets aan kunnen doen, iets aan kunnen veranderen. Of het binnen hun invloed ligt. Ze vragen zich af of het iets voor hen is, of niet. Als het gaat om iets waar je toch niets aan kunt doen, waarom zou je je er dan druk om maken? Dat is zinloos. Het gebeurt toch, gooi het uit je denken. Wees er niet mee bezig.

Ik kan maar 3 zaken in het Universum vinden: die van mij, die van jou en die van God. Veel van de stress in ons leven komt door ons bemoeien met zaken die niet van ons zijn ….Byron Katie.

De meeste mensen zijn veel te veel bezig met zaken waar ze toch niets aan kunnen veranderen, dingen die ze niet onder controle hebben. Dat kost heel veel energie, zorgt voor veel emoties en is volledig zinloos.
Eigenlijk zijn het enige wat we onder controle hebben onze gedachten en onze daden. Al het andere hebben we niet onder controle. We hebben bijvoorbeeld niet onder controle wat een ander doet.  

De Serenity Prayer:

God, Geef me de kalmte om dat te accepteren wat ik niet kan veranderen,

         Geef me de moed te veranderen wat ik kan,

         Geef me de wijsheid het verschil te weten.

Wat Stoïcijnen zich ook heel erg bewust zijn, is dat er tussen een gebeurtenis en onze reactie erop een moment zit waar onze mening of ons oordeel bepaalt wat de reactie zal zijn. Stoïcijnen leren zichzelf aan even een stapje terug te doen. Oké, er gebeurt dit, hoe ga ik hierop reageren. Terwijl de meeste mensen direct reageren, meestal vanuit eerdere ervaringen of overtuigingen die ze hebben door eerdere ervaringen. Vooroordelen spelen hierbij ook een grote rol. Het lijkt alsof er niets zit tussen een gebeurtenis en ons reageren. Maar dat zit er dus wel degelijk, en dat kunnen we beïnvloeden.

Juist onze reactie op welke gebeurtenis dan ook, kunnen we controleren! Ook al denken we vaak van niet. 

Als je verstoord bent door iets externs, komt dat niet door wat er gebeurde, maar door je eigen taxatie of oordeel van de gebeurtenis; dat kun je op elk moment terug fluiten….. Marcus Aurelius.

Stoïcijnen leren zichzelf zelfs aan om positief te reageren op elke gebeurtenis. Johan Cruyff zou ooit gezegd hebben ‘Elk nadeel heeft z’n voordeel’ en dat is wat Stoïcijnen min of meer omarmen. Elke gebeurtenis is een kans om te leren, om te groeien. Wens niet dat het niet gebeurd was, accepteer het, bevecht het niet. Het maakt je onverslaanbaar en voorkomt teleurstellingen. Nietzsche noemde dat Amor Fati (liefde voor het lot).

Love what is – stop de realiteit te bevechten………..  Byron Katie.

(Overigens is Byron Katie voor zover ik weet geen stoïcijn, maar toch)
Tegenwoordig is filosofie vaak vooral filosoferen, eindeloos debatteren over wat iets betekent, maar in de tijd van de Stoïcijnen (ik bedoel de begintijd, want ze bestaan natuurlijk nog steeds) was filosofie vooral bedoeld om het leven te vergemakkelijken, mooier te maken. Het ging om levenslessen, om voeding voor de ziel. Dat wat dagelijks in de praktijk kon worden gebracht.

Waarden en normen waren zeer belangrijk. Het welzijn was belangrijk. Lichamelijk en geestelijk.
Of eigenlijk: de ‘Deugd’.
Voorop stond namelijk dat je een goed mens moest zijn. En dat je moest leven in harmonie met de natuur. Daarnaast was je bezig met wat je wilde in het leven. En bovenal: je moest vooral bezig zijn met het nu, met het moment. Want dat is het enige moment waar je controle over hebt….

Alles kan van een mens worden afgenomen behalve één ding; de laatste van de menselijke vrijheid – je houding te kiezen in een gegeven omstandigheid, je eigen weg te kiezen….. Viktor Frankl

Ze waren ook heel duidelijk over de mening van de massa, dat wat we de publieke opinie zouden kunnen noemen. Stoïcijnen pogen de waarheid te zien of ontdekken, en handelen daarnaar. De consequenties van dat handelen accepteren ze vervolgens. Alles vanuit die deugd een goed mens te willen zijn.

Ze hadden een soort van minachtig voor conformiteit, voor de mening van de meerderheid, voor het kijken naar anderen voor wat jij vindt en doet. Je inborst (deugd) zou je drijfveer moeten zijn.

Je moet elke gedachte hoe je op anderen zou overkomen verbannen…. Marcus Aurelius

Ik eindig dit eerste blog over het Stoïcisme met nog een citaat van Marcus Aurelius:

Het hele universum is verandering, en het leven zelf is wat je ervan maakt.

Wordt vervolgd….

With love
Ed

P.S. Het kan waardevol zijn om te mediteren op elk van de citaten, omdat ze het overdenken meer dan waard zijn.