Auto-immuunziekten en wat we erover zouden moeten weten

Vroeger, toen ik besloot arts te worden, dacht ik - zoals veel mensen ook nu nog denken - dat ik straks als arts mensen beter kon maken. Dat dat de primaire taak van artsen was, en dat ze dat konden. Dat is waarom ik ging studeren. Ik was ervan overtuigd dat mensen beter gemaakt konden worden. 

Nu ik mijn werkzame leven achter me lijk te hebben, vind ik nog steeds dat het de taak van artsen zou moeten zijn, maar ik moet tevens constateren dat artsen het niet doen. Ze genezen niet of nauwelijks, bestrijden slechts symptomen/klachten, wat dan vaak ook de rest van je leven moet. Met als gevolg dat er steeds meer mensen ziek worden en vooral chronische of ernstige ziekten krijgen, omdat er niets aan de basisoorzaak wordt gedaan. En intussen vertellen diezelfde artsen dat wij zo'n hoogwaardige geneeskunde hebben - en ze geloven het nog ook!

De auto-immuun arts Dr. Osborne zegt daarover:"De dokter is geen expert op het gebied van gezondheid. Hij/zij is expert in het verlichten van symptomen door medicijnen, daarin is hij/zij getraind". En hij voegt eraan toe: "Je kunt het de dokter niet kwalijk nemen, hij/zij is zo opgeleid". 
Ik zou daaraan willen toevoegen: dat daarmee indirect mensen juist zieker worden, is helaas een bijwerking van wat geneeskunde heet. En dat critici de mond wordt gesnoerd (door de farmaceutische industrie, door de overheid, en zelfs door de social media magnaten) zegt iets over de invloed van het grote geld en de winst die ziekte kennelijk geeft.

Als ik met de huidige kennis was begonnen aan mijn praktijk als arts, had ik misschien kunnen doen (mensen genezen) wat ik destijds dacht te kunnen gaan doen. Want het grootste aantal ziekten is wel degelijk te genezen of voorkomen. Maar dan met de juiste kennis en instelling. En met de juiste mogelijkheden. Los van wat ik hierna zal schrijven, zag ik dat met de klassieke homeopathie (het vinden van hét constitutie-middel voor dat individu) mensen herstelden op een manier waarop ik dat met de reguliere geneeskunde nooit zou kunnen bereiken (soms was het zelfs ronduit onwaarschijnlijk dat mensen zo konden herstellen omdat ik door de ogen van de reguliere dokter keek - en die ogen hebben een beperkte visie, namelijk tot daar waar de reguliere geneeskunde iets kan bewerkstelligen; en als de reguliere geneeskunde het niet kan, dan is het onmogelijk.......(?!)). Het wrange is dat als je nu op de site reclame maakt voor een homeopathisch middel, wat bijvoorbeeld griep voorkomt, dat je dan kunt rekenen op een fikse boete van de overheid. Zover zijn we.

Maar goed, naar de 'samenvatting' over de auto-immuunziekten, waarbij ik de grootste gemene deler heb gehaald uit meer dan 22 interviews met deskundigen (artsen) op dit gebied. Op het eind zal ik nog een hele serie losse opmerkingen uit de verschillende interviews noteren. Dit verhaal is even leeswerk, maar het is voor iedereen interessant om het te lezen, omdat vrijwel iedereen er al min of meer mee te maken heeft, en dat alleen maar erger zal worden de komende jaren. 

Overigens is het wellicht nog belangrijker te kijken naar wat je kunt doen om deze ziekten te voorkomen of bestrijden door middel van de voeding dan de theorie te begrijpen!

Hoewel er nog wat discussie is over de exacte betekenis van de naam auto-immuunziekte komt het er min of meer op neer dat ons immuunsysteem (de afweercellen) ons eigen lichaam aanvalt. In eerste instantie hoeft dat niet per se slecht te zijn, maar uiteindelijk leidt het tot vrijwel alle ziekten die we in onze omgevingen zien. 
Vroeger was er maar één ziekte die bekend was als auto-immuunziekte en dat was coeliakie, de allergie voor gluten.
Maar vandaag de dag blijkt dat vrijwel alle ziekten om ons heen auto-immuunziekten zijn, zoals bijvoorbeeld fibromyalgie, reuma, diabetes, schildklierziekten, obesitas (vetzucht), darmziekten, psoriasis, lupus, vitiligo, hartziekten (hypertensie, atriumfibrilatie, kransslagaderproblemen), allergieën, Alzheimer, dementie, en mogelijk zelfs ADHD,ADD, etc. Overigens is ook kanker het gevolg van verstoring van het immuunsysteem en als je kijkt naar onderliggende oorzaken, behoort het wellicht ook in het rijtje thuis!

Ons afweersysteem in/rond de darm.

Ons lichaam zit zo prachtig ingewikkeld in elkaar, dat wat ik vertel soms ook een beetje ingewikkeld zal zijn. Ik probeer het zo eenvoudig mogelijk te beschrijven, maar altijd zal dat niet lukken!
Er zijn 2 dingen heel belangrijk, dat is de microbioom (de samenstelling van de bacterieflora in en op ons die ons gezond houdt) en het immuunsysteem (afweersysteem) van het lichaam, waarbij de darmwand heel belangrijk is.
Veranderingen in de samenstelling van de bacterieflora (bijvoorbeeld door niet optimaal eten, of door antibiotica) leiden tot veranderingen in de afweer en veranderingen in ons lichaam, zelfs tot veranderingen van humeur en gedrag. 
Bedenk daarbij dat we 10x zoveel bacteriën huisvesten dan we cellen hebben, bacteriën die ons in leven en gezond houden. Laten we bacteriën liefhebben in plaats van vermoorden....ze zorgen voor ons leven. 
Het microbioom wordt vooral de eerste 3 jaar gevormd. (bedenk dus ook hoe groot de invloed is van medicamenten in die eerste jaren)

Er is een diepe samenwerking tussen de bacteriële flora en het immuunsysteem. De darmwand is heel dun (één laag cellen) en is van origine half-doorlaatbaar.  
Dat wil zeggen dat er stofjes (bijvoorbeeld voedingsstoffen, mineralen) door kunnen die erdoor horen te kunnen, maar dat andere stoffen worden tegengehouden (denk aan bacteriën, virussen, schimmels, grotere voedingsstoffen) die niet in ons lichaam horen. Daardoor is de darmwand een belangrijk onderdeel van ons immuunsysteem, van onze bescherming tegen ziekten. Er wordt wel gesteld dat 70% van onze afweer in de darm zetelt. En het gaat dan dus om de darmbacterie en de darmwand. 

Het ontstaan van auto-immuunziekten

Door een verstoring van de darmflora/microbioom kan een overgroei plaatsvinden door bacteriën, schimmels of virussen die niet goed voor ons zijn, waardoor de darmwand kan beschadigen. Evenzo kunnen door medicijnen of voeding kleine ontstekinkjes ontstaan in de darmwand. 
Die ontstekinkjes/beschadigingen zorgen er op hun beurt voor dat door de darmwand stoffen of ziekteverwekkers kunnen gaan die er niet horen, bovendien worden er afweerstoffen gevormd tegen die 'indringers'. 

Op allerlei manieren wordt het lichaam (de organen en vaten) nu overbelast en ontstaan daardoor weer andere verstoringen. Zo kunnen de bijnieren overbelast raken omdat de lever teveel wordt belast en niet voldoende kan reinigen/ontgiften. En dezelfde soort ontstekinkjes die in de darmwand ontstaan (of in de bloedvaatjes daar) kunnen ook in de bloedvaten van het hart of zelfs de hersenen ontstaan. Er ontstaan afweerstoffen tegen de eigen bloedvaten. 

Hoewel ik straks verder inga op de mogelijke oorzaken voor de verstoringen, noem ik alvast 'gluten' als grootste oorzakelijke factor. Tegen die gluten ontstaan afweerstoffen. Maar omdat de moleculen ervan sterk lijken op die van de schildklier, worden niet alleen de gluten maar ook de schildklier aangevallen. 
Hoe dan ook, met de darm als begin, ontstaan er op steeds meer plaatsen in het lichaam ontstekinkjes die zorgen voor grotere ontstekingen of verstoringen van het functioneren van organen. 
De beschadigingen van de darm waardoor stoffen erdoor kunnen 'lekken' noemen we 'leaky gut'. 
Het wonderlijke is dat in de periode dat ik huisarts was - en mogelijk is dat nog steeds zo - de reguliere artsen dit mechanisme gewoon ontkenden. Het ging zelfs zover dat een professor op foto duidelijk zichtbare schimmelsporen in het bloed ontkende te zien, omdat het voor hem niet kon bestaan. Zo werkt het met sterke overtuigingen: we zien niet wat zich vlak voor onze ogen afspeelt omdat het 'niet kan bestaan'.

Factoren die het ontstaan en voortbestaan bevorderen of zelfs veroorzaken

• Gluten als belangrijkste. Er zijn wel 1000 vormen van gluten en alle granen bevatten ze, dus dat is een groot probleem. Daarom zijn veel specialisten op dit gebied van auto-immuunziekten vrij rigoureus en zeggen dat je alle granen moet laten staan. Anderen laten je beginnen met glutenvrije producten (en suikervrij en zuivelvrij), en als dat onvoldoende helpt moet je alsnog de granen laten staan. 
• Zuivel. Niet in het minst omdat er kruisovergevoeligheden zijn door de afweerstoffen. Gras-roomboter is een positieve uitzondering. 
• Suiker. Dat is per definitie iets wat zorgt voor het bevorderen van ontstekingen, en bovendien weten we dat kankercellen gek op suiker zijn. En light-producten! 
• Granen (zie bij gluten)
• Emoties. Stress zorgt voor overactiviteit van een deel van de hersenen, waardoor cytokinen ontstaan die de 'leaky gut' weer versterken. Bovendien blijkt uit onderzoek dat mensen die in de jeugd heftige traumatische gebeurtenissen hebben meegemaakt een veel grotere kans op auto-immuunziekten hebben. We zien ook dat bij stress het lichaam eerder van slag is, eerder klachten geeft, of een verergering/opvlammen van een chronische situatie geeft. Denk maar aan acute buikpijn als er direct iets van je wordt verwacht, of de lichamelijke reactie als je iets heftig negatiefs te horen krijgt. In die gevallen is het duidelijk, maar bij chronische stress is het meer een sluipende 'sloper'. Het is dus belangrijk op een goede manier met emoties om te gaan en onverwerkte emoties te uiten of verwerken (al dan niet met behulp van een therapeut)
• Peulvruchten (pinda's zijn ook peulvruchten) en nachtschades hebben ook een nadelig effect.
• Plantaardige oliën als zonnebloemolie, saffloer-olie, koolzaadolie, palmolie, katoenzaadolie, maisolie, sojaolie en frituurolie zijn ongezond omdat ze ontstekingen in de hand werken of versterken. Dat nog los van de kankerverwekkende stoffen die vrij kunnen komen door de bewerking of de verhitting. Goede vervangers zijn biologische kokosolie en (extra vierge) olijfolie. Dat laatste ook het liefst koudgeperst en biologisch uiteraard. Andere goede vetten - die wel gezond zijn - zijn avocado's, chia zaad, lijnzaad (olie) en visolie van vette vis (zalm, ansjovis, makreel bijvoorbeeld).
• Infecties, vooral de verborgen infecties als tandhaarden, maar ook luchtweginfecties of de ziekte van Lyme.
• Chemicaliën. Zoals aroma's (ze camoufleren ook vaak kwalijke stoffen), parabenen (werken als oestrogenen op ons lichaam), formaldehydevrijmakers, maar ook plastics (denk aan de weekmakers die ook als oestrogenen werken en het lichaam verstoren, koop het BPA-vrij), pesticiden (daarom ook biologische groenten!), schimmeldodende producten, zware metalen (kwik, aluminium, vullingen, e.d.)
• Additieven, kunstmatige kleur/geur-stoffen en conserveermiddelen
• Tekorten aan bepaalde mineralen, vitamines of spoorelementen. Zoals vitamine C,D en B, en magnesium, zink, calcium, chroom en selenium
• Schimmels. Denk aan gisten, schimmels op voedingsmiddelen, vochtige omgevingen waar schimmel gedijt, etc.
• Pijnstillers. Middelen als celebrex/celecoxib, NSAID's (ibuprofen, diclofenac, naproxen, etc), opiaten en aspirine bevorderen de problemen. Los daarvan sterven in Amerika net zoveel mensen aan de bijwerkingen van alleen al NSAID's als aan AIDS.
• Statines, de meest gebruikte cholesterolverlagers, doordat ze de hoeveelheid coenzym Q10 remmen die nodig is voor de energiehuishouding van de cellen (ook de hartspier!) en het cholesterol remmen wat nodig is voor de hormonen.
• Maagzuurremmers. Ze zorgen voor minder maagzuur en daardoor voor minder goede vertering van voedsel waardoor overbelasting van de darmen. Bovendien worden bacteriën, virussen en schimmels minder adequaat in de maag doodgemaakt (vandaar ook dat er bij maagzuurremmers een grotere kans is op longontstekingen).
• Steroïden, omdat ze sowieso de activiteit van het lichaam op het gebied van ontstekingen deels lamleggen. 
• Handreinigers met bacteriedodende stoffen als trilosan
• Antibiotica . Uiteraard omdat ze (letterlijk: 'tegen het leven') veel goede bacteriën doden en daardoor de weerstand aanzienlijk kunnen ondermijnen. 
• Voor kinderen zijn verder ongunstig een keizersnede (niet in contact geweest met het microbioom van de moeder), antibiotica (uiteraard, want de eerste 3 jaar zijn voor het microbioom het belangrijkst), glyphosate (roundup), geen borstvoeding, suikers, stress, vaccinaties (in veel vaccinaties zitten stoffen die het afweersysteem 'prikkelen' om te zorgen voor een beetje ontsteking - en dat is nu juist wat we willen voorkomen).

Het lijkt een beetje alsof alles verkeerd is, maar dat is alles behalve waar. Als je goed leest, blijkt alles waar we van de natuur zijn verwijderd slechter te zijn dan dat wat dicht bij de natuur is. Het is ons handelen wat dingen slecht heeft gemaakt. Het bewerken van alle voedsel, het bestrijden van gewassen met giftige producten, het gebruik van gemiddeld 162 chemische stoffen per dag op onze huid, medicamenten die niet een oorzaak maar slechts symptomen aanpakken en op het hele lichaam werken in plaats van alleen op een kwaal, het slikken van pijnstillers voor de minste of geringste pijn, het overdadig bacteriën bestrijden vanuit het idee dat bacterieel per definitie slecht zijn, etc.

Wat we kunnen doen, wat goed is:

• Als eerste uiteraard gluten, zuivel en suikers uitbannen. Nog beter is het om alle granen uit te bannen. Niks gezonde meergranenboterham! Als je deze stap neemt, betekent het dat je paleo-recepten moet gaan verzamelen. Verandering is lastig en als granen niet mogen wordt onze creativiteit erg op de proef gesteld. Er zijn heerlijk recepten volop te vinden. Het lastigste is het andere voedselpatroon, zonder brood en granen/aardappels. Het voedsel gaat bestaan uit vooral groenten, (een beetje) fruit, (gezonde) eiwitten en (gezonde) vetten. Overigens betekent geen suikers ook geen light-producten! (die zijn misschien nog wel erger dan suiker)
• Lichaamsbeweging is dagelijks belangrijk. Hoe meer pijn er is, hoe belangrijker bewegen is. Dat hoeft niet met heel intensief sporten (75 min per week is voldoende), maar kan ook met dagelijks een stuk wandelen. 
• Voldoende slaap. denk hierbij aan 8 uur per etmaal. Vooral tussen 22.00 en 2.00 uur herstelt en 'geneest' het lichaam.
• Schone lucht, schoon water
• Lachen, plezier! Van grote therapeutische waarde.
• Wat kan helpen bij je keuzes is te bedenken dat (behalve water) alles wat je in je mond stopt óf ontstekingsremmend óf ontsteking bevorderend is. 
  Wat je in je mond stopt bepaald dus of je goed doet voor je lichaam of dat je iets doet wat je ongezonder maakt.
• Vitamine D is heel belangrijk voor het immuunsysteem, vooral als het gaat om auto-immuunziekten. Zorgen voor een goede spiegel helpt zeker, en denk niet dat even buiten zijn je voldoende vitamine D oplevert. Het advies wat experts geven is dan ook veel hoger dan wat de overheid adviseert. De adviezen van experts: baby's 400-1000 IE, kinderen 1000 en volwassenen 4000 IE. Deze getallen zijn meer dan nodig is voor een voldoende hoogte, maar goed voor een optimale spiegel. Als je wilt omrekenen: 400 IE = 10 mcg, 1000 IE = 25 mcg, etc
• Omega-3-vetzuren: zalm, tonijn, makreel, sardines (liefst niet gekweekt), visoliecapsules
• Curcumine (kurkuma): liefst samen met peper omdat het dan beter wordt opgenomen. 
• De mentale staat optimaliseren. Met behulp van positieve instelling, positieve gedachten, meditatie, visualisatie, affirmaties, mindfulness, spelen. Zorgen voor goede emotionele verwerking.
• Borstvoeding voor kinderen
• Avocado's, kokosolie/vet, 
• Gemberwortel
• Citroen
• Appelciderazijn
• Biologisch voedsel om geen pesticiden te eten en geen gemodificeerde voeding
• Naast kurkuma ook kruiden als oregano, rozemarijn, tijm, komijn en laurier. 
• Om de darmwand te herstellen zijn (botten)oerbouillon en l-glutamine nuttig, maar ook kurkuma, heemst, aloe vera en zoethoutwortel helpen. 
• Probiotica helpen (zeker na en/of tijdens een kuur) de darmflora te verbeteren.
• Voldoende magnesium (zit te weinig in de voeding) en selenium zijn belangrijk. 
• Verder zijn goed: ananas, bosbessen, noten, shiitake (paddestoel), en gefermenteerde producten als kefir en zuurkool.
• Tegen de ontstekingen zijn kokosolie, ananas/kiwi, groene bladgroenten, bieten, alfalfa, bosbes, gember en shiitake goed
• Natuurlijke pijnstillers zijn curcumine (kurkuma), l-glutamine, spijsverteringsenzymen, omega-3-vetzuren
• CBD-olie zou ook tot verbetering bijdragen
• Intermiterend vasten wil ik toch ook noemen: na het avondeten niets meer eten met calorieën (ook geen 'light-producten, want die zijn wellicht nog erger) tot de volgende ochtend. Het mooist is het als je met 12 uur vasten begint en het uitbreid naar 16 uur. Dus 8 uur wel eten (gewoon) en 16 uur niet. Dat betekent dat het lichaam 8 uur kan 'opbouwen' en 16 uur kan 'rusten/herstellen'. Daarnaast heeft het een heel scala aan andere voordelen voor onze gezondheid. Zeker als je in de 8 uur 'eten' ook nog echt gezond eet. Overigens kan het helpen direct na het opstaan 2 glazen water te drinken: het bestrijd de honger en verlengt het vasten. 

Er is dus toch heel veel wat je kunt doen en er is ook zeker heel veel wat je kunt eten wat heel goed is. Het is alleen een ander eetpatroon dan wat ons met de paplepel is ingegoten, dus het is even wennen. Maar mijn ervaring is dat het eten er alleen maar lekkerder door wordt en je je bovendien alleen maar beter gaat voelen.

Tenslotte een (groot aantal) losse opmerkingen die uit de interviews kwamen:

• Iedere gedachte die we hebben gaat naar het centrale zenuwstelsel, en zorgt voor neurotransmitters die naar elke cel en het immuunsysteem gaan. Je gedachten kunnen dus veel invloed hebben. Wees je dat bewust. Denk positieve gedachten, vanwege de effecten die ze bewerkstelligen en vanwege het energieveld wat ze creëren. 
• Door je bewust te worden van je voeding en bewust te kiezen voor voeding die auto-immuunziekten bestrijdt, ga je van slachtoffer naar overwinnaar. Je neemt zelf het heft in handen waardoor je gezonder wordt, beter in je vel gaat zitten, meer energie krijgt en minder klachten hebt. 
• Bij pijnklachten kun je je afvragen "wat heeft mijn lichaam nu van mij nodig" in plaats van boos of verdrietig te worden om het feit dat je pijn hebt.
• Ons onwillekeurig (autonoom) zenuwstelsel bestaat uit het sympathische en para-sympathische zenuwstelsel. Bij spanning en stress viert het sympathische zenuwstelsel hoogtij, terwijl bij rust het para-sympathische zenuwstelsel overheerst. In dat laatste geval kan het lichaam herstellen/genezen. Hoe meer we dan ook voor ontspanning kunnen zorgen, ook d.m.v. meditatie, Qigong, Yoga, voldoende slaap, e.d., hoe beter dat voor het lichaam (en onze gezondheid) is. 
• een veelzeggend en droef cijfer: Nu heeft ca.50% van de kinderen een chronische aandoening, in 2025 wordt verwachte dat dat rond de 80% zal zijn. Het zijn dus vooral onze kinderen die gevaar lopen door de manier waarop wij eten en met onze wereld omgaan.
• Om de slaap te verbeteren zouden we 's avonds rood licht in de slaapkamer moeten hebben waarbij we inslapen. Maar we zouden moeten ontwaken bij helder licht. Beide zorgen voor een ideale afstelling van het zenuwstelsel en de hormonen op het ritme.
• Bewegen is zo belangrijk, dat mensen die veel te dik zijn en toch zorgen voor voldoende beweging, beter af zijn dan slanke mensen die nauwelijks bewegen.
• Als alternatief voor aroma's in bijvoorbeeld cosmetica kunnen we essentieel olie gebruiken. Het is ook niet zo moeilijk om bijvoorbeeld zelf deodorant te maken (met kokosolie, backing soda en sheabutter) zodat er geen aluminium en geen andere chemische stoffen inzitten. En essentieel olie kan er de reuk aan geven die je wilt. 
• Als we kijken naar wat onze voorouders aten, dan was dat 'wild' zee-voedsel, onbespoten groenten van het seizoen, en vlees van vrij grazende en rennende gras-gevoede dieren. Daarnaast hadden ze veel zon, slaap en lichaamsbeweging.
  Niet te vergelijken met hoe wij leven! We hebben steeds meer gekweekte vis, groenten uit verweggiestan, bespoten of zelfs genetisch gemanipuleerde groenten en vlees van vetgemeste dieren die op stal hebben gestaan, en vaak ook nog medicamenten kregen.
• Cholesterol is net als bacteriën van levensbelang. Het zit niet voor niets zoveel in ei (de kern van het begin van het leven) en moedermelk (het begin van het mensenleven, voor de ontwikkeling van de hersenen). Cholesterol zorgt er in de celmembraan voor dat CO2 eruit kan, zo niet krijgen we verzuring. 
• Bij het testen op glutenallergie wordt een bepaald gluten getest, terwijl sommige (andere) gluten wel 40x zo kwalijk zijn. Een goede uitslag zegt dus lang niet alles. 
• In een goede darmflora is er harmonie tussen de bewoners, waaronder ook wat virussen of schimmels kunnen zijn. Maar bij een verstoring is er kans dat een van de groepen bewoners het overneemt.....
• Verwacht niet direct resultaat als je je levensstijl verandert qua voeding, het kan even duren voor het lek gedicht is.
• Vergissingen die we rond het eten kunnen maken terwijl we ogenschijnlijk goed eten zijn onder andere: te veel rauwkost, niet elimineren (uitsluiten), gestrest eten (dit feit tot slechtere vertering en opname!), te veel gefermenteerde voeding, medicatie. Ook zouden we - zeker als we auto-immuunziekten en leaky gut willen bestrijden - l-glutamine en/of spijsverteringsenzymen en/of probiotica moeten gebruiken. 
• Het overgrote deel van mensen met een gluten-intolerantie weet dat helemaal niet, en 50-90% van de mensen met een gluten-intolerantie is overgevoelig voor caseïne, het belangrijkste koemelkeiwit. 
• Het overgrote deel van de serotonine (de stof die zo belangrijk is voor de stemming en bij de behandeling van depressie een grote rol speelt) wordt in de darm gemaakt. Bij auto-immuniteit wordt de productie minder. Dus is er meer kans op depressie. En omgekeerd zou het bij depressie dus nuttig kunnen zijn gezond te gaan eten.
• Het beste wat je voor je (aankomende) kind kunt doen is zorgen voor een goede microbioom tijdens de zwangerschap: goede voeding en probiotica. En zorgen voor zo min mogelijk stress. 
• Zeker na antibiotica (zelfs al tijdens de kuur) en een keizersnede is het geven van probiotica belangrijk voor je kind. En doe dat ook minstens een maand of drie om de schade te herstellen. 
• Al het bewerkte voedsel bevat ingrediënten die een 'lekke darm' bevorderen!
• Zweten is ook belangrijk als middel tot ontgiften en het voorkomen van auto-immuunziekten. Zelfs voor kinderen wordt daarom een infraroodsauna aanbevolen, naast uiteraard voldoende (ook intensief) bewegen.
• Vitamine D heet een vitamine, maar is misschien eigenlijk wel een hormoon, omdat het lichaam het zelf aan kan maken onder invloed van zonlicht. In de voeding komen we het nauwelijks tegen, behalve in zalm en in de zon gegroeide paddenstoelen. Bovendien wordt de vorming van vitamine D geblokkeerd door zonnefilters, zodat we én in de winter én in de zomer beter kunnen supplementeren. 
• Een effect van vitamine D: schoolkinderen in Japan die dagelijks 1200 IE vitamine D kregen in de winter, bleken 42% minder griep te krijgen. En in een ander onderzoek kregen volwassenen dagelijks 4000 IE; zij hadden 50% minder bovenste luchtweginfecties dan de groep die dit niet nam. En in Finland bleek dat kinderen die in hun eerste levensjaar 2000 IE kregen in de erop volgende 31 jaar 88% minder kans op diabetes hadden. Het geeft aan hoe belangrijk vitamine D niet alleen is voor ons immuunsysteem, maar ook voor het voorkomen van auto-immuunziekten.
• Zonnecrème met een factor 30 reduceert de aanmaak van vitamine D met 97-98%!
• Net als AIDS-medicatie vernietigt prednison vitamine D. Hoe prettig prednison dus ook lijkt te zijn in sommige gevallen, het heeft een niet onbelangrijke negatieve keerzijde.
• Te weinig vitamine D in de eerste levensjaren leidt tot meer diabetes, MS, reuma en de ziekte van Crohn.
• Ouderen met een laag vitamine D gehalte hebben meer kans op borstkanker, diabetes (type 2), infecties, depressie en Alzheimer
• Foetussen met te weinig vitamine D krijgen meer ademhalingsproblemen en astma. Slik dus voldoende vitamine D in de zwangerschap
• We hebben eigenlijk nooit één auto-immuunziekte; er doen altijd meerdere weefsels en organen mee, zelfs als dat niet overduidelijk is. 
• in het Alzheimer Research Center UCLA herstelden 9 van de 10 mensen door het verminderen van antilichamen die het hersenweefsel aanvielen. Besef de impact hiervan!
• Na het ontwaken 2 glazen water drinken is een goed advies. Het help het lichaam te ontgiften (van de nachtelijke herstelfase) en in geval van intermitterend vasten stilt het de honger en maakt het 't makkelijker iets langer te vasten. 
• Omdat er een interactie is tussen voeding, microbioom en ons afweersysteem, is het belangrijk triggers te vermijden. In dit geval zijn triggers die dingen waarvan je weet of merkt dat ze verstorend zijn.
• Veel kinderen zijn overgevoelig voor melkeiwit, en de kruisreactie met alvleeskliercellen maakt dat de kans op diabetes daardoor groter is. 
• Het microbioom moet je je voorstellen (of eigenlijk is) triljarden bacteriën die samenwerken als een ecosysteem.
• Een overprikkeling van het immuunsysteem leidt tot een minder gezonde microbioom en de behoefte aan minder gezond eten. Helaas hebben ook vaccinaties dit effect omdat zij het afweersysteem overprikkelen. 
• Bacteriën zijn in principe goed en representeren letterlijk de basis van onze gezondheid
• Pijn en andere klachten zijn geen normaal deel van het ouder worden.
  Op TV is een reclame voor scootmobiels en die dame zegt dat haar klachten door haar leeftijd komen. Dat is een ziekelijke programmering van ons onbewuste door de fabrikant. Het is onzin. Ouderdom komt niet met gebreken, het is ons (ook voedsel) gedrag wat ertoe leidt. Als we gezond en bewust leven (en goed blijven bewegen of sporten) en vooral gezond eten, kunnen we - ongelukken daargelaten - tot op hoge leeftijd zonder klachten zijn. 
• De 'gewone' pijnstillers uit de NSAID-groep (naproxen, ibuprofen, diclofenac, brufen, eleve, e.d.) zorgen in de VS voor evenveel doden per jaar (bij normaal gebruik) als het aantal doden aan opiaten (en het aantal AIDS-doden).
  In feite moet je je realiseren dat 'gewone' pijnstillers niet bestaan. Elke pil heeft bijwerkingen en het slikken van een pijnstiller is niet gewoon, het is slikken van iets wat potentieel slecht is voor je. Als het niet anders kan dan houdt het op, maar velen slikken al te gemakkelijk pijnstillers. 
• COX-2 remmers als Celebrex of Celecoxib zouden zelfs voor 3x meer hartinfarcten zorgen door het remmen van prostaglandinen.
• Een probleem bij alle ziekten is (zeker vanuit een beperkte visie op gezondheid en ziekte) dat symptomen meestal pas komen nadat een oorzaak al lange tijd op het systeem inwerkt, waardoor we de link gemist hebben en geen relatie tussen de oorzaak en het gevolg zien. 
• Lichamelijke oefening en training geven het afweersysteem een extra boost en zijn daarom belangrijk. En op oudere leeftijd worden we vooral functioneel beperkter doordat we te weinig bewegen. Zitten en liggen zijn voor het lichaam niet goed. Bewegen is dat juist wel.
• Ook bij fibromyalgie is bewegen heel belangrijk, maar dan wel minder intensief en in langzamer tempo opgebouwd, omdat anders het lichaam te heftig reageert. Maar met langzame opbouw leidt ook bij fibromyalgie beweging tot verbetering. Beweging leidt tot verlaging van gewrichtspijn, spierpijn en verbeterde bloedcirculatie (en lymfe-afvoer). Juist bij pijn moet je bewegen, en hoe meer soorten beweging, hoe beter. 
• Een zittend leven daarentegen leidt tot afsterven van gewrichten, spierweefsel en toename van pijn
• Vaccins worden gegeven vanuit het idee dat we geen immuunsysteem hebben of dat het niet werkt.....
• Er zijn 20 vaccins die een relatie hebben met auto-immuunziekten
• Vaccins zijn misschien wel de grootste oorzaak van auto-immuunziektes omdat ze op jonge leeftijd al het afweersysteem op een onnatuurlijke manier overprikkelen.
• Over het HPV vaccin wordt gezegd dat er geen enkel bewijs is geleverd over noodzaak en effect, maar er is een waslijst aan bijwerkingen en er zijn legio voorbeelden van vreselijke bijwerkingen en effecten in het buitenland
• Bij de start van een marathon heeft 80-90% van de lopers 10-30 pond extra ondanks alle trainingen, door een inefficiënte verbranding.
• Een dieet gaat meer om wat je weglaat dan om wat je wel eet!
• Ongeveer 80% van je lichaamssamenstelling wordt bepaald door wat en hoe je eet; en dat geldt ook voor 80% van je pijn-management. 
• Het lichaam maakt zelf 5-7 gram prednison aan, en als we meer krijgen, zoals bij een kuur, leidt dat tot botdegeneratie, kraakbeenverlies, onderdrukken van het immuunsysteem, afwijkende bloedsuikers, gewichtstoenamen, etc. En dat niet op langere termijn, want na één kuur blijkt het aantal breuken al aanzienlijk groter te zijn dan bij mensen die het niet slikken. 
• Onze huidige mentale gezondheid is grotendeels bepaald door onze jeugd en de ervaringen daarin. 
• Zaken als scheiding van ouders, misbruik, geweld, mentale ziekte, detentie, racisme, afsnauwen e.d. hebben diepe effecten en zijn 'nadelige kindertijd ervaringen'. Het hebben ervan vergroot de kans op kanker, depressie, COPD, Alzheimer en suicide bij 4 van zulke zaken. Bij 2 ervan is er 70% meer kans op diabetes (type 1), MS en schildklierziekte (Hashimoto). Bij meer dan 2 is er 100% meer kans op reuma, lupus, eczeem, sinusitis en darmontstekingen........
• Trauma's kunnen ook overerft worden (ook al omdat ze invloed hebben op onze epigenetica - ons genen). 
• Teveel belasting door stress in de jeugd kan de epigenetica veranderen en ervoor zorgen dat de stress-respons niet meer kan worden uitgezet. De hersenen zijn dan continu in een alert-staat, zelfs als er geen reden toe is. Daarmee wordt voor ongewenste cytokinen gezorgd, ontstekingsfactoren. 
• Het is belangrijk om te zorgen dat stress zich niet opstapelt. 90% van de chronische ziekten heeft te maken met chronische stress. 
• Het af en toe nemen van een retreat werkt niet als er dagelijks stress is. Dus keihard werken en af en toe een pauze is niet afdoende. 
• Ook als we in de auto zitten kan wat we daar doen effect hebben op onze gezondheid. Hebben we rustige muziek aan, of leerzame teksten? Of 'agressieve' muziek of actualiteiten met ellende? 
• Meditatie is voor sommige mensen moeilijk om mee te beginnen en lijkt dan hard werken, maar het kan het leven aanzienlijk verbeteren. Op alle gebieden. Qua stemming, qua rust, qua gezondheid. Ook wandelen kan overigens al een soort van meditatie zijn. En jaren geleden was langer (alleen) hardlopen dat voor mij ook. 
• Pedram Shojai zei: "wees niet steeds bezig met de betekenis van leven, maar leef!"
• Passief met je gezondheid bezig zijn maakt dat je altijd in de positief van slachtoffer, van verliezer, verkeert. 
• Het is belangrijk veel tijd in de natuur door te brengen, met bewondering en (zelf)bewustzijn. 
• Volg je hart, je passie, je gaven, je talent....
• Uit je ware gevoelens, slik niet alles in, onderdruk niets. Vooral negatieve emoties zorgen voor chemische stofjes en ontsteking, hou die dus niet vast, doe er iets mee. 
• Zorg dat je je op enigerlei manier verbindt met je bron, een hogere macht of kracht. Voor sommigen is dat God, voor anderen de natuur, of het universum, of de zon, of Allah, of..........
• We zagen al dat het para-sympathische zenuwstelsel in de periode van rust vooral werkt en zorgt voor herstel en genezing. Het zorgt ook voor meer bloed naar de organen en een betere spijsvertering. Vandaar dat eten bij stress niet verstandig is en tot een slechtere spijsvertering leidt.
• Het sympathische zenuwstelsel daarentegen zorgt voor ontsteking, afbraak, bloed naar de ledematen (in plaats van de organen), toxines, adrenaline, bloedsuikerverhoging, etc.
• Alle weefsels hebben een hersteltijd, een tijd waarin ze zich vernieuwen. Bij rode bloedcellen is dat ca. 120 dagen, bij de armwand 2-7 dagen. Soms moet je dus iets langer geduld hebben voor herstel. Het hele lichaam is in 7 jaar vernieuwd. 
• Besef dat je lichaam je bondgenoot hoort te zijn en niet je vijand. Zorg voor een goede innerlijke conversatie, en zo nodig voor een nieuwe relatie met jezelf, met je lichaam. Gebruik het bijvoorbeeld niet als vuilnisvat. Door 'rommel' erin te stoppen lijk je je lichaam eerder als vijand te behandelen. Waardeer je lichaam, spreek je waardering erover uit. Ook als je pijn hebt. Keur een zere schouder niet af, maar breng er liefdevolle aandacht naartoe. Dat leidt overigens ook lichamelijk toot een betere doorbloeding en meer kans op genezing.
• Als je merkt dat je klaagt, verander het.